Doğaya baktığımızda, pek çok değişik türde hayvan ve özellikle köpek görmekteyiz. İnsanlar kendi amaç ve beğenilerine göre bu değişik türlere yönelmiş, bunlardan herhangi birini seçip, yetiştirmiş ve üretmiştir. Ancak köpeğin geçmişine yönelip ilk atayı belirlemek istediğimizde belli bir güçlükle karşılaşırız.
    Yeryüzündeki köpek türleri, diğer bazı hayvan türlerinde görülenden oldukça fazladır. Köpeğin dünyaya yayılmış iki yüz dolayındaki evcil türünün dışında, yabanıl türleri ve aynı küme içinde anılabilecek aile üyeleri bulunmaktadır.
    Köpek, memeli hayvanların etoburlar sınıfının canidae kümesinde yer alır. Bu türün ilk atası olarak, çağımızdan yirmi milyon yıl önce yaşadığı var sayılan "cynodictis" diye adlandırılan canlı, bacakları oldukça kısa, daha yavaş hareket eden bir et yiyiciydi. Koşullara uyum sağlayabilenlerin yaşamını sürdürebilme olanağı bulması sonucu geçirilen doğal seleksiyon ve evrimle, bu ailede bazı değişiklikler olmuştur. Genel olarak bugünün hızlı ve çevik olan üyeleri bu evrim sonucu üreyip dağılmışlardır.
    Evrimin basamakları henüz aydınlatılmış değildir. Bununla birlikte, bugünkü köpeğe çok benzeyen örneğin, çağımızdan bir milyon yıl kadar önceye dayandığı kabul edilmektedir. İlk köpek - insan dostluğu Neolitik çağın sonlarında görülmeye başlanmıştır. İnsanların yaşadığı bölgelerin yakınlarında yarı vahşi olarak yaşamakta olan köpekler bulunmaktaydı. Yapılan kazılarda elde edilen somut belgeler, Cilalıtaş Çağı insanının evcilleşmiş köpeğe sahip olduğunu tartışmasız kanıtlamaktadır. Bu belgelerin en eskisi, M.Ö. 7000 yılına aittir, yani günümüzden dokuz bin yıl öncesine uzanmaktadır. Evcilleştirme süreci sonunda insanoğlu, köpeği, bazı gereksinmelerini karşılamada yararlı bir hayvan haline getirdi. Evcil köpek, daha Cilalıtaş devrinde ortaya çıkmıştı. Kazıklar üstündeki evlerde, çakala benzeyen bir tür köpek (Canis paiustris) besleniyordu. Bugünkü çoban köpeklerinin atalarının izlerine, Bronz çağı insanlarından kalma konutlardaki kalıntılar arasında rastlanmaktadır. Ama köpek türünü günümüzdeki gelişmiş evresine ulaştıran olalar çok karmaşıktır; üstelik Avustralya'da yaşayan dingolar gibi evcilleştirildikten sonra yeniden vahşi yaşama dönen bazı hayvanlar nedeniyle, olay daha da karmaşıklaşmaktadır.
    Köpek genel olarak, kurt çakal ve tilkilerle akrabadır. Köpeğin gerçek kurt "un değilse bile Avrupa ile Asya kurdu soyundan geldiği sanılmaktadır. Köpekler, kurtlar ve çakallar çiftleşir ve döl verirlerse de, kendilerinden oldukça farklı bulunan tilkilere pek yaklaşamazlar. Yine, doğurdukları yavru sayısı açısından daha çok kurtlara yaklaşım gösterirler. Doğadaki vahşi köpek türlerinin kurtlarla çiftleşmeye girmesinden başka, insanoğlu da amacına göre çeşitli çiftleşmeler ve melezlemeler yapa gelmiştir. Çağımızdan çok önceleri, köpekler, irilik ve taşıdıkları özelliklere göre çiftleştirilirdi. Burada daha çok görenekler ve üreticinin kendi gözlemleri ile deneyimleri rol oynardı.
    Eskimolar kızak köpeklerinin cinsini düzeltmek istediklerinde, kendi evcil dişi köpeklerini, kurtlarda kaynaşan bölgede bir yere bağlarlar ve bir süre onu orada bırakırlardı. Böylece çiftleştirdikleri hayvandan aldıkları döllerin kanı yenilenmiş, yeni vasıflar kazanmış olurdu. Eskimoların yavru olarak buldukları kurtları evcilleştirdikleri ve onları kızak köpeği gibi kullandıkları görülmüştür. Xenophon'un (M.Ö. 430 - 355) köpek üzerine yazdığı bir kitapta, gövde yapısını irileştirme yöntemleri anlatılmaktadır.
    Sonuç olarak, genetik özellikleri bilinmemesine karşın, insanoğlu amacına göre köpek yetiştirme çabasının tarihin eski çağlarından beri sürdüre gelmiş ve bugünün çeşitli türlerini oluşturmuştur. Bunlar arasında çoban köpekleri, yarış köpekleri, ev köpekleri, bekçi köpekleri, kızak ve araba çeken köpekler, polis ve savaş köpekleri, sirk köpekleri, süs ve salon köpekleri arasında yer alan birçok seçkin tür sayılabilir.