Dişi köpeklerde, gebelik için en uygun çiftleşme gününün belirlenmesi, çiftleşme problemi olan hayvanların suni tohumlama ile döllenmesi açısından en uygun zamanının tespiti amacıyla yapılan muayene şeklidir.

Köpeklerde vagina, çok katlı yassı epitel hücrelerden oluşmuştur. Seksüel siklusun evrelerinde etkin olan hormonlar, özellikle östrojen hormonu, bu hücrelerde oldukça belirgin değişimlere yol açar. Vaginadan hazırlanan smearlerle epitelyum hücrelerin tiplerine göre ovulasyon anı belirlenebilir.     

Vagina duvarının hücre tipleri, en derin tabakadan başlayarak lümene kadar olan sınıflandırmada; basal, parabasal, intermedier ve süperfisial hücreler olarak belirlenir. Süperficial hücrelerin üzerini kaplayan çekirdeksiz keratinize materyale 'squame' denir.

İntermedier Hücreler:

Bu hücreler büyük ve küçük hücreler olmak üzere ikiye ayrılır:

Küçük intermedial hücreler: Yuvarlağa yakın ya da oval şekilli, büyük belirgin çekirdekli.
Büyük intermedial hücreler: Polygonal yapılı ve küçük çekirdekli hücrelerdir.

Bu hücreler erken ve geç östrus döneminde görülürler.

Süperfisial Hücreler:

Bu hücreler vajinal smear'de görülen en büyük hücrelerdir. Polygonal şekilli, oldukça düz bazen yuvarlanan özellik gösterirler. Çekirdekleri küçük ve koyu renklidir.

Yüksek miktarda ya da sadece süperfisial hücreler görüldüğünde bu tipik bir cytologic östrus evresine işaret eder.

SİKLUS EVRELERİ

Proöstrus:
Çok sayıda intermedier ve süperfisial hücreler ve bunların henüz keratinize olmamış şekilleri ve bol miktarda eritrosit görülür. Az sayıda parabasal hücreler ve çekirdeksiz hücreler bulunur. Proöstrusta hazırlanan preparat zemini oldukça kirli görülür.

Östrus:
Erken östrusda süperficial ve intermedier hücreler tabloya hakimdir. Piknotik çekirdekli hücreler yanında oldukça fazla miktarda hücrede keratinizasyon gözlenir. Eritrosit sayısı azalır. 

Östrusda çok miktarda keratinize olmuş süperficial hücre tipi ve çekirdeksiz hücre sayısında artış gözlenir. Eritrosit ya hiç yok ya da azdır. Östrus sonuna doğru süperficial hücreler yanında intermedier ve parabasal hücreler de artış görülür. Eritrositler kaybolmuştur. Frotilerin zemini oldukça açık ve berraklaşmıştır.

Metaöstrus:
Epitelyum hücreleri, süperfisial, intermedier ve parabasal hücre tipleri ve ilk defa nötrofil granülositlere rastlanır. Nötrofil granülositler, parabasal hücreler üzerinde veya etrafında yığılmış olarak gözlenir. Frotiler koyu ve kirli görünümdedir.

Anöstrus:
Parabasal, basal, intermedier hücreler görüntüye hakimdir. Süperfisial hücreler kaybolmuştur.
Vajinal smear'da son olarak yüksek sayıda bakteri görülür ve hücreleri kaplayıp zemine dağılır.
Aşağıdaki resimde görülen karanlık noktalar süperfisial hücreleri kaplayan bakterilerdir.

Hastanemizde Diff-quick boyama yöntemi ile söz konusu evrelerin tayini  yapılmaktadır. Suni tohumlama veya çiftleşme için en uygun zaman tayin edilebilmektedir.